Lösemi nedir?
Lösemi en sade ifadesiyle kan kanseri olarak ifade edilebilir. Kemik iliğinde bulunan kök hücrelerin çeşitli sebeplerden dolayı gelişiminin duraklaması ve kontrolsüz bir şekilde çoğalması sonucu oluşan kan kanseri öncelikli olarak kemik iliğine ve daha sonra da tüm organlara yayılabilir.
Kemik iliğinde üretilen diğer hücrelerin aksine beyaz kan hücreleri, lenf nodu, dalak ve timus gibi diğer çeşitli organlarda da üretilebilirler. Tedavi edilmediğinde ciddi problemlere yol açan ve ilerleyici bir hastalık olan lösemi olgunlaşan akyuvarların kontrolsüz artışına bağlı olarak gelişirse daha yavaş bir seyir izler. Olgunlaşmamış akyuvarların kontrolsüz üretimine bağlı olarak gelişen kemik iliği kanseri ise hızlı bir şekilde ilerler ve 1-2 ay içinde klinik bulgular oluşturabilir.
Lösemi Tanı Yöntemleri
Lösemi hastayı dinleyerek ve fizik muayene ile teşhis edilir. Hasta genelde halsiz, bitkin, soluk, ateşli, lenf bezleri büyümüş, vücudunda morluklarla, karaciğeri, dalağı büyümüş şekilde doktora başvurur.
Muayeneden sonra tam kan sayımı ve periferik yayma testi yapılır. Periferik yayma testinde kan hücreleri mikrokop altında incelenir. Bu testlerde anormal kan hücresi varsa lösemi tanısı konur.
Ancak lösemi kemik iliğinden kaynaklanan bir kanser olduğundan kesin tanı kemik iliğinin alınıp patoloji, genetik ve akım sitometri laboratuvarındaki incelenmesi ile konur.
Lösemi Tedavi Yöntemleri
Lösemi teşhisi sonrası hastalığın risk gruplaması yapılır. Yüksek riskli hastalara daha yoğun ve uzun, bazı hastalara ise daha az yoğunlukta tedavi verilir. Löseminin tedavisi öncelikle damar yolundan ve ağızdan verilen kemoterapi ilaçlarıyla yapılır. Merkezi sinir sistemini korumak ya da hasar varsa büyümesini önlemek için beyin omurilik sıvısına da kemoterapi verilebilir.
Kemoterapiye ek olarak verilen kan ve kan ürünleri ile koruyucu ve gerektiğinde tedavi edici antimikrobiyal tedavi ile moral ve ruh sağlığını destekleyici tedavilerin başarı şansını artırmada etkilidir. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirici kanser ilaçları (immünoterapi), radyoterapi ve Car T Cell tedavisi hastanın durumuna göre kullanılır.
Kemik İliği / Kök Hücre Nakli
Lösemi başta olmak üzere kemoterapiye duyarlı yüksek riskli veya tekrarlayan lenfoma ve solid tümörlerde çok yüksek doz kemoterapiden sonra uygulanan bir tedavi modelidir.
Nakil için kullanılan kemik iliği veya kök hücre, hastanın kendisine ait olabileceği gibi (otolog), özellikle lösemilerde tercih edildiği gibi doku grubu uygun bir vericiden (allojenik) olabiliyor.
Günümüzde hastanın kardeş, anne, baba, yaşı büyükse çocuklarından alınan kök hücrelerle de kemik iliği nakli yapılabilmektedir. Haploidentikal nakil adı verilen bu yöntemde, alınan kök hücredeki uyumsuz dokular ayıklanır.
Haploidentik kemik iliği nakli diğer nakil çeşitlerine göre daha fazla risk barındırmasına rağmen son dönemdeki teknolojik gelişmelerin sayesinde bu riskler tam uyumlu nakillere yaklaşmaktadır.
Kemik İliği Nakli öncesinde uygulanan çok yüksek doz kemoterapi nedeni ile nakil sırasında ve dokunun kabul edildiği süre içinde doku reddi, kanama, enfeksiyon gibi çok önemli yan etkiler gelişebilir. Kemik iliği nakli hastalığın iyileşme şansını artıran bir tedavi modeli olmasına rağmen hastalığın tekrarlama riski söz konusudur.